Nova patuljasta planeta otkrivena na ivici Sunčevog sistema
U značajnom otkriću objavljenom 29. maja 2025, tim američkih astronoma, predvođen Sijao Čengom sa Instituta za napredne studije u Nju Džerziju, identifikovao je novog kandidata za patuljasti planet, nazvanog 2017 OF201. Ovaj objekat, smešten u Kuperovom pojasu izvan orbite Neptuna, predstavlja značajan korak u proširivanju našeg razumevanja spoljašnjeg Sunčevog sistema. Ovo otkriće ne samo da dodaje novi objekat na listu poznatih patuljastih planeta, već i izaziva postojeće hipoteze o dinamici Sunčevog sistema, uključujući kontroverznu teoriju o postojanju devetog planeta.
Detalji otkrića
Objekat 2017 OF201 ima prečnik od približno 700 kilometara, što ga čini tri puta manjim od Pluta, ali dovoljno velikim da se klasifikuje kao patuljasti planet prema kriterijumima Međunarodne astronomske unije. Trenutno se nalazi na udaljenosti tri puta većoj od Neptuna od Zemlje, što ga čini jednim od najudaljenijih vidljivih objekata u našem Sunčevom sistemu. Otkriće je potvrđeno od strane Centra za manje planete Međunarodne astronomske unije, ali preliminarna studija još uvek čeka stručnu proveru, što ukazuje na potrebu za daljim istraživanjima kako bi se potvrdila njegova klasifikacija (Sputnik Srbija).
Proces otkrića uključivao je analizu arhivskih podataka prikupljenih između 2011. i 2018. godine sa teleskopa kao što su Viktor M. Blanko u Čileu i Kanada-Francusko-Havajski teleskop. Zanimljivo je da je 23-godišnji amaterski astronom Sem Din iz Kalifornije doprineo ovom otkriću koristeći stare baze podataka za praćenje putanje objekta. Ovo pokazuje kako kombinacija profesionalnih i amaterskih napora može dovesti do značajnih naučnih dostignuća.
Orbitalne karakteristike
Jedna od najfascinantnijih karakteristika 2017 OF201 je njegova izuzetno elongirana orbita. Potrebno mu je oko 25.000 godina da završi jednu orbitu oko Sunca, sa afelionom (najdaljom tačkom od Sunca) koji se proteže do 1.600 puta udaljenosti Zemlje od Sunca, dosežući unutrašnji Oortov oblak. Perihelion (najbliža tačka Suncu) nalazi se na oko 44,9 astronomskih jedinica (AU), što je nešto dalje od Neptunove orbite. Ova ekstremna orbita čini 2017 OF201 jedinstvenim među poznatim transneptunskim objektima (TNO) i sugeriše da može biti deo šire, još neotkrivene populacije sličnih objekata u Kuperovom pojasu, čija ukupna masa može iznositi oko 1% mase Zemlje (Live Science).
Zbog svoje udaljenosti i orbitalne putanje, 2017 OF201 je vidljiv sa Zemlje samo 0,5% vremena, odnosno tokom jednog veka u 25.000 godina. Njegova prividna magnituda je oko 22,6, što ga čini izazovnim za posmatranje čak i sa najmoćnijim teleskopima.
Uticaj na hipotezu o devetom planetu
Otkriće 2017 OF201 ima značajne implikacije za hipotezu o postojanju devetog planeta, poznatog i kao Planet X, koji bi, prema nekim teorijama, trebalo da ima masu deset puta veću od Zemljine i da utiče na orbite ekstremnih TNO. Orbitalne karakteristike 2017 OF201, posebno njegov longituda periheliona, ne prate obrazac grupiranja koji se posmatra kod drugih ekstremnih TNO, što je ranije korišćeno kao dokaz za postojanje devetog planeta. Prema Samanti Loler sa Univerziteta Regina u Kanadi, ovo otkriće slabi argumente za postojanje takvog planeta, sugerišući da su orbitalne anomalije možda posledica drugih faktora (Sputnik Srbija).
Ova debata ostaje kontroverzna, jer neki naučnici i dalje podržavaju hipotezu o devetom planetu, dok drugi smatraju da nova otkrića poput 2017 OF201 ukazuju na složeniju dinamiku Kuperovog pojasa. Dalja istraživanja i dodatne opservacije biće ključne za razrešenje ovog pitanja.
Kuperov pojas, prstenasti region ledenih tela izvan Neptuna, privlači pažnju astronoma još od otkrića Pluta 1930. godine. Plut, koji je 2006. godine reklasifikovan kao patuljasti planet, pridružio se drugim poznatim patuljastim planetima kao što su Ceres, Eris, Makemake i Haumea. Otkriće 2017 OF201 dodatno obogaćuje ovu listu i naglašava važnost Kuperovog pojasa kao “dubokog zamrzivača” koji čuva netaknute uzorke iz ranog Sunčevog sistema, stare 4,6 milijardi godina (NASA Science).
Ovo otkriće takođe ilustruje napredak u astronomskim tehnikama, posebno u analizi velikih skupova podataka. Korišćenjem naprednih računarskih metoda i arhivskih podataka, istraživači su uspeli da identifikuju ovaj objekat iz terabajta podataka, od kojih su neki stari više od decenije. Ovo naglašava potencijal budućih otkrića u Kuperovom pojasu, posebno sa naprednim teleskopima poput Džejms Veb svemirskog teleskopa.
Buduće implikacije
Otkriće 2017 OF201 otvara vrata za dalja istraživanja Kuperovog pojasa i potencijalno otkrivanje drugih sličnih objekata. Njegova jedinstvena orbita pruža dragocene podatke za testiranje modela formiranja Sunčevog sistema i može pomoći u razjašnjavanju pitanja o postojanju većih, neotkrivenih planeta. Kako tehnologija napreduje, očekuje se da će buduće misije, poput onih koje koriste podatke sa svemirskih teleskopa ili novih zemaljskih opservatorija, dodatno osvetliti ovaj misteriozni region.
Osim toga, uključivanje amaterskih astronoma poput Sema Dina pokazuje važnost zajedničkog rada u naučnoj zajednici. Ovo otkriće podstiče dalju saradnju između profesionalaca i entuzijasta, što može dovesti do još većih otkrića u budućnosti.
Otkriće 2017 OF201 je značajan korak u istraživanju Sunčevog sistema, nudeći nove uvide u složenost Kuperovog pojasa i izazivajući postojeće teorije o njegovoj dinamici. Ovo pozitivno otkriće ne samo da obogaćuje naš katalog patuljastih planeta, već i inspiriše buduće generacije astronoma da nastave istraživanje kosmosa. Dok nastavljamo da istražujemo ove udaljene regione, svako novo otkriće nas približava razumevanju porekla i evolucije našeg kosmičkog doma.